Hanapbuhay

Kakatwa ang sitwasyon ko. Wala akong amo. Bukod pa sa hawak ko ang oras ko, nagagawa ko rin kung ano lang ang gusto kong gawin. Pero dahil sa mga nabanggit ko, meron din akong limitasyong madalas lumumpo sa akin. Kapag ‘di ako humataw, wala akong kikitain.

Noong 2000, nagpasya akong mag-freelance na lang. Ayos naman. Pero nitong huling mga buwan, parang naapektuhan na rin ako ng krisis. Dumalang ang projects at dumami ang mga nangbabarat. Kapag dumating na ang katapusan ng buwan, inaatake rin ako ng panic. May bahay at lupa kasi akong hinuhulugan at may nanay, mga kapatid, at mga pamangkin tinutulungan.

Dahil matindi ang pangangailangan ko, isang post sa Yahoo Group ang kinagat ko. Naghahanap daw ang isang post-production outfit ng writer para sa isang audio-visual presentation (AVP). Rush daw. Nag-email ako agad. Pinadala ko ang resume ko at sinabi kong sanay ako sa mga trabahong rush. Huwebes ‘yon. Umaga. Pagkakain ko ng tanghalian, nakatanggap ako ng text. Tinatanong kung interesado raw ako at kung talagang mag-commit sa project. Tatlong salita ang isinagot ko: Yes, yes, yes. Sabi sa akin, kailangan daw makipag-meet sa client kinabukasan, Biyernes. Sabi ko, ayos lang sa akin. Pero dapat, siguraduhin nila na kaliwaan ang bayaran. Kasi, may nakausap na ako pero parang malabo ang magkabayaran agad. Nilinaw ko na hindi ako mukhang pera. Ipinaintindi ko lang na kailangang-kailangan ko ng pera. Sabi sa akin, Lunes daw ang bayaran. Sabi ko: deal. Nang tanungin ako kung magkano ang sisingilin ko, tinanong ko rin sila kung ano ang budget nila. Nagbigay sila ng figure. Sabi ko, payag ako. Basta dapat sa Lunes, makukuha ko ang bayad. In cash.

Kinabukasan, nakipag-meeting ako sa Makati. High profile ang project. Isang senador pala ang magsusulong ng bagong bill. Tapos, gagamitin ng senador ang karanasan ng isang “society” para ipakita na urgent ang bill. Isang PR company pala ang kausap ng kumausap sa akin. Meron na silang AVP pero gusto nilang i-rework ‘yon at idagdag ang “givens” ng senador at gawin ang “bagong” AVP na mas “viewer-friendly”. Gagamitin pala ‘yon sa isang malaking launch sa isang five-star hotel sa Maynila at puro mga batikang manggagamot ang dadalo. Naasiwa lang ako kasi panay ang English ng mga kausap ko. Hindi ko alam kung mukha akong Amerikano o nabasa lang nila ang resume ko. Kung anuman ang dahilan, hindi ko na inintindi. Panay lang ang sulat ko ng mga sinasabi nila para pag nagsulat na ako, wala akong makakalimutan.

Binigyan ako ng ilang DVD’s na papanoorin at aaralin. Dapat daw, matapos ko ang script (in English) para sa isang 10-minute AVP sa Linggo. Rush na rush nga. Muntik na akong masamid pero narinig ko na lang sarili ko na nagsabing kaya ang Linggo. Iba talaga ang nagagawa nang matinding pangangailangan ng pera. Bago maghiwa-hiwalay, nagpirmahan ng kontrata ang mga kausap ko. Napansin kong ang budget para sa writer ay mas mataas ng P5,000 kaysa sa naipangako o sa sinabing budget para sa akin. Naisip ko na ayos lang siguro ‘yon kasi parang sila naman talaga ang nakakuha ng project.

Pagdating ko sa bahay, pinanood ko at inaral ang DVD’s. Nag-transcribe din ako para kung kakailanganin ng client, madali ang cross-referencing ng text. Nakakahilo. Masyadong technical tapos ang hamon sa akin ay gawing touching ang script, without being melodramatic. Ipinadala ko agad ang transcription. Sobra ang tuwa ng client.

Kinabukasan, jingle lang ang naging pahinga ko para matapos agad ang script. Inalagaan ko rin ang English ko para hindi nakakahiya. Kinagabihan, ipinadala ko sa big boss ng PR company para kung may babaguhin pa, maupuan ko agad. Kinabukasan, sobrang flattered ako nang nabasa ko ang email ng big boss. Sabi n’ya, “You’re a genius! The script was great.”

Dahil natapos ko na ang dapat gawin, sa halip na magpahinga, dumalo ako sa isang writers’ meeting. Nang nasa b’yahe na ako, nakatanggap ako ng text sa contact ko. Itago na lang natin s’ya sa totoo n’yang pangalan: Monique. Nire-request n’yang pumunta ako sa opisina nila para tumulong sa editing. Sabi ko, writer ako. Hindi editor. Pinaliwanag ko ring may kumprimiso na ako. Sabi n’ya, “OK. Thanks.”

Lunes. Pumunta ako sa office nila Monique para kunin ang bayad ko. Laking gulat ko nang sabihin n’yang nagkaroon daw ng hasel. Mahal daw ang nakuha nilang voice talent kaya babawasan ng P5,000 ang budget ko. Ha? Malaki ang reaksyon ko. Paliwanag ko, anong kinalaman ko ro’n? Binanggit ko rin na alam kong mas mataas ng P5,000 ang pinirmahang budget para sa akin. Patay-malisya s’ya roon. Sabi lang ni Monique, ‘yon daw kasi ang suggestion ng client. Una raw, ‘di ako tumulong sa editing. Pumalag ako. Inulit ko, “Monique, kinontrata mo ako bilang writer. Hindi ako editor.” Umiwas lang s’ya ng tingin at saka bumuwelo. At pangalawa raw, since mabilis ko naman daw natapos ang script, ibig sabihin, madali lang ang work ko. Ha? Mas malaki ang sumunod kong reaksyon. Sabi ko, hindi madali ang magsulat ng script. (Baka) magaling lang talaga ako (?). Weird ang tono ko nang binatawan ko ‘yon. Walang naging malaking reaksyon si Monique. Parang nalulon n’ya ang dila n’ya.

Para basagin ang katahimikan, tinanong ko kung p’wede ko nang kunin ang bayad ko. Idiniin ko rin na hindi ako papayag na bawasan ang napag-usapan namin. Period. Muntik na akong mahulog sa kinauupuan ko nang sabihin ni Monique na hindi pa raw ako mababayaran. Kesyo tseke daw ang ibinayad at may processing pa at may clearing. Marami pa s’yang paligoy pero ang malinaw sa akin: hindi ako mababayaran. Nanlumo ako. Nakataya na kasi ang makukuha ko sa hulog sa bahay, sa bills, at sa grocery. Para walang hasel, ginamit ko ang computer nila at gumawa ako ng billing statement. Inilagay ko na dapat, mabayaran nila ako sa Miyerkules. Pumirma naman si Monique. Ayaw na rin n’ya sigurong marindi sa boses ko.

Sa awa ng Diyos, halos isang buwan na ang nakalipas, hindi pa rin ako nabayaran ni Monique. Walang nagawa ang billing statement at ang pirmahan. Nangutang na ako at nagdahilan ng kung anu-ano para lang makalusot sa mga kumprimiso ko. Dahil pikon na ako, isang araw, pinutakte ko s’ya ng text. Sinabi n’ya sa akin na tawagan ko raw ang office nila at handa na ang pera ko. Nagbigay s’ya ng name at number. Banas na banas ako kasi wala ‘yong taong sinasabi n’ya at inabot ako ng halos limang oras bago nakatawag sa number na ibinigay n’ya. Tinext ko ulit s’ya. Sumagot. Sabi n’ya, meron daw s’yang malaking event na hinahawakan kaya kung p’wede raw, kinabukasan ko na lang puntahan sa office nila ang sinisingil ko. Ipinamukha din n’yang marketing manager s’ya at ‘di n’ya trabahong asikasuhin ang pagbabayad sa akin. Ano? S’ya ang contact ko tapos ang kapal ng mukha n’ya sabihin sa akin na ‘wag ko s’yang b’wusitin.

Kinabukasan, sumugod ako sa office nila. Walang tao. Tinext ko si Monique. Sinabi ko na hindi na ako natutuwa. Sinabi kong unprofessional s’ya. Sumagot s’ya. In English. Basta ang buod, sinabihan n’ya ako na para akong asong ulol na kahol nang kahol sa kan’ya. Tsumupi na raw ako. Tapos, parang naawa sa akin ang langit. May isang babae ang lumabas sa katabing unit at nag-abot sa akin ng susi. Ganoon daw kasi ang ginagawa n’ya pag nakakatulog ang tao sa loob ng office. Nabuksan namin ang pinto at bumungad sa akin ang editor. Wala kaming dialogue. Nagpupuyos kasi ako sa galit. Sandali pa, inabot n’ya sa akin ang pera. Binilang ko. Sakto. Tapos, nagpasalamat ako at umalis. Nang nasa jeep na ako, tinext ako ni Monique. Sabi n’ya, “Ayan masaya ka na. Sa totoo lang, pangit talaga ang script mo. Maraming grammar mistakes! Hindi na namin sinabi sa ‘yo kasi ayaw naming ma-hurt ang ego mo.” Humagalpak ako ng tawa. Bigla akong naawa kay Monique. Siguro, s’ya ang tipo ng taong hindi naging maganda ang pagpapalaki ng magulang. Parang ‘di s’ya namulat sa kahalagahan ng palabra de honor, sa kahulugan ng pagpapatulo ng dugo para kumita, at sa katuturang ng mabuting pakikipag-kapwa-tao. Ite-text ko pa sana si Monique pero hindi ko na tinuloy. Globe s’ya. Smart ako. Kinapa ko ang pera sa bulsa ko. Naisip ko, sayang ang piso ko.

Ika-30 ng Marso, 2009

Cainta, Rizal

Gudtaym

Maghapon akong naglibot. Kumubra sa mga raket. Halos alas-k’watro na nang marating ang opisina ng Camera Café sa Makati. S’werte at na-ideposito ko pa ang tseke. Nasa ground floor lang kasi ang bangko. Dahil matrapik pa, madali akong nakumbinsi nila Roselle Lorenzo at Cheng Peria na tumambay muna sa opisina. Matagal na kaming magkasama sa show pero ‘yon pa lang yata ang unang pagkatataong nakapagk’wentuhan kami. Nagsalitan kami ng bidahan at kulitan. Nang mag-aala-sais na, pinilit akong sumama ni Roselle sa Bel Air. May grupo raw ng estudyante galing sa PUP na gumagawa ng thesis tungkol sa Camera Café. T’yak daw na matutuwa silang makausap ako bilang isa sa mga writer. Umoo na ako kasi naisip ko na malapit namn ang Bel Air sa Buendia Station ng MRT at may sasakyan naman sila.

Pagdating namin sa Bel Air, present ang producer namin, si Henri de Lorme, at ang director namin, si Mark Meily. Sandali pa, dumating din ang ilan sa cast. Sina Kalila Aguiluz, Christian Vasquez, at Gerald Acao. Nang nagsimula ang interview, na-conscious ako kasi serious pala dapat ang sagot. Akala ko p’wedeng pa-cute lang tapos ayos na. Kinant’yawan nila ako nang kinarir ko ang pagsagot. Tinabla ko na lang sila nang sinabi kong ganoon talaga ako pag dinadaga ang dibdib, nagiging fluent.

Matapos ang paulit-ulit na tenkyu at kodakan, umalis na ang mga taga-PUP. Kumakalam na ang sikmura noon. Kaya nang yakagin naman ako ni Roselle na sumama sa Christmas party sa Alta Productions, tumango ako agad. Bandang-alas-otso na noon. Nang nasa party na kami, pumuwesto kami sa isang sulok at doon kami nanginain. Bumawi talaga ako. Inisip ko na kapag solb na ako, iidlip na lang ako pagdating sa bahay. Maya-maya pa, nakita ko na ang mga bote ng alak. May isang excited simulan ang pagtagay. Umasta akong seryoso sa pagkain para hindi ako tagayan. Maaga pa kasi ang gising ko kinabukasan. May kliyente akong kakausapin. Ibang raket naman.

Nang dumighay ako, siniko ko na si Cheng. Sabi ko, eat-and-run ang plano ko. Sabi n’ya, sabay na daw kaming umuwi. Tatakas din daw s’ya pagdating ng alas-d’yes. Kinumpyut ko ang bayad sa taxi palabas sa Makati. Kung sasabay ako kay Cheng, t’yak, ililibre na n’ya ako at ibaba na lang kung saan madali akong makasakay ng bus o jeep.

Sandali pa, hinila na ako ni Roselle at Cheng sa party. Pumasok kami sa isang k’warto. Sa sikip, ingay, usok, dilim, at dami ng tao sa loob, bumalik sa akin ang horror ng Ozone Disco. Sumimangot ako. Siniko ako ni Cheng. ‘Wag daw akong kill joy. Dali-dali, umismayl ako para ipakita o patunayang ‘di ako kill joy. Nagsigawan ang lahat nang pumagitna ang host. Obvious ang confidence ng host. Hinarap n’ya kasi si Henri, na isang French. Gamit ang English carabao, nag-attempt s’yang magpatawa. Hagalpakan ang lahat. Panay naman ang ismid ko. Nakornihan ako. Siniko ako ulit ni Cheng. Hayaan ko na raw kasi moment naman daw ng host to shine. Maya-maya pa, nag-raffle ng prizes. Tapos, ‘yong boss ng Alta Productions, naglabas ng pera mula sa bulsa n’ya. Ipapamigay daw. Sabi ng host, P25,000 daw ‘yon (o P20,000?) Pero ‘di na mahalaga ang exact amount noon kasi nagkagulo na ang mga tao. Nagpasya silang hatiin ang pera para mas marami ang manalo. Nang humikab ako, sinabihan ako ni Cheng na isinama raw ang pangalan ko sa raffle. Biglang namilog ang mga mata ko at inubos ko ang iniinom kong Sprite.

Tumigil ang raffle nang nag-request ang mga taong tumugtog ang banda. Lumabas muna kami nila Roselle at Cheng para makapagsigarilyo sila. Sa labas, nakita namin ang assistant director namin, si Rollie Inocencio, at isa pang cast, si Patricia Ismael (at ang BF n’ya). Nasa isang table sila kasama sina Christian, Kalila, at Gerald. Kumakain at umiinom sila. Hinila ko si Cheng sa isang sulok at sinabing halos alas-onse na. Sandali na lang daw, sabi ni Cheng. Kumuha kami ng mono-block at pumuwesto sa isang sulok. Sa pagkakataong ‘yon, biglang naging topic namin ni Cheng ang love life n’ya. Diretso s’yang magsalita. Nakinig lang ako. Mas nakilala ko s’ya. Naramdaman ko ang bigat ng dibdib n’ya pero kumbinsido akong mas pinatatag s’ya ng mga pinagdaanan n’ya. Nang ibuga n’ya ang huling usok sa sigarilyong hinihithit, binalak kong bigyan s’ya ng standing ovation. Pero hindi ko na ginawa ‘yon. Masyadong fabulous ang magiging eksena.

Nang alas-dose na, pumasok kami sa loob at naki-party. May nakita akong platic cup at Coke, 2-liter. ‘Yon ang kinaulayaw ko. Nabanas kasi ako sa banda. ‘Yong unang lima o pitong kanta nila, parang noon ko lang narinig. Talagang ‘di ako naka-relate. That’s unfair, sabi ko sa sarili ko. Dapat pini-please nila lahat. Bigla akong kinurot ni Roselle nang mapansin n’yang naging literal ang pagiging wall flower ko. Sa gitna kasi ng high energy, hiyawan, at tagaktak ng pawis ng mga nag-e-enjoy, para akong malaking tumpok ng kampupot na walang pumapansin. Maya-maya pa, nag-retro na ang banda. Hits ng ‘80s ang binanatan nila. Umindak ako nang kaunti pero pigil. Ayokong may makahalata na meron akong napanalunang dance contest trophy noong 1986. First prize. Pista sa baranggay namin.

Nang nagsabi ang banda na babanatan na nila ang huling kanta, lasing o lango na ang lahat. Bangag na rin ako sa antok. Nang pandilatan ko si Cheng dahil uwing-uwi na ako, parang ‘di na umepek. Sobra na yata ang paniningkit ng mga mata ko dahil sa pagod. Bumalik lang ako sa huwisyo nang simulan ang karaoke singing. Ang galing ni Kalila. Powerful ang boses. Nakakatuwa si Gerald. Powerful ang lakas ng loob. Tapos, sumalang ang “All Night Long”, humagalpak kami sa katatawa. Nagpartner kasi si Christian at si Patricia para i-interpret ‘yon. Para kaming nakapanood ng love affair in pantomime, sa saliw ng steps na inspired ng ballroom dancing.

Pasado alas-tres nang sumakay kami ng taxi ni Cheng. Hindi ko na s’ya tinalakan na baka sabog ako sa early meeting ko mamaya. Inisip ko na lang na mabuti at ‘di ako umuwi agad. Bukod sa mabilis kasi ang b’yahe, nakita ko rin ulit kung paano nga ba nahihimbing ang lungsod. Saglit akong pumikit at inalala kung gaano kasarap ang mapuyat, ang magpakalango, at ang makasama ang mga taong punong-puno ng buhay.

Ika-29 ng Enero, 2009

Cainta, Rizal